Gonne van Uildriks schrijfster en moeder in de twintigste eeuw

Media: Gonne van Uildriks met zoon Rudolph 

Gonne van Uildriks (1863 – 1921) is vandaag de dag vooral – enigszins – bekend vanwege haar vertaling van Jane Austens Sense and Sensibility: dit was de allereerste Nederlandse vertaling van de schrijfster Jane Austen. Van Uildriks, geboren in Gelderland, was lerares, schrijfster, vertaalster en moeder van zoon Rudolph. Haar oudere zus Frederica Johanna van Uildriks genoot meer faam. Frederica staat in de geschiedenisboeken beschreven als vrouwenactivist; zij woonde samen met de socialistische politicus en publicist Vitus Bruinsma. Ondanks de populariteit van haar oudere zus, was Gonne het literaire talent van de familie.[1]

Hillegonde van Uildriks, trouwde in 1887 met de organist Rudolph Johannes Loman. Na het huwelijk verhuisden het paar naar Londen vanwege Rudolphs carrière. Het huwelijk was verre van ideaal en een scheiding van tafel en bed vond plaats in 1897. De oorzaak was volgens Van Uildriks een ‘incompatibilité d’humeurs.’ Zij verhuisde samen met haar zoon naar Den Haag, waar zij introk bij haar andere zuster Annie.

Haar voormalige echtgenoot kwam hen nog vaak opzoeken en ondersteunde hen financieel. Om helemaal onafhankelijk van hem te worden ging Van Uildriks vertalen. Zij heeft veel vertaald uit verscheidene talen. Zij waagde zich aan de werken van de Duitse Ludwig Anzengruber en Margarete Böhme. Uit het Frans vertaalde zij Alexandre Dumas en Alice Henry (een schrijfster die ook publiceerde onder haar pseudoniem Henry Gréville). Van Uildriks vertaalde ook bekende Engelse auteurs als H.G. Wells, R.L. Stevenson, John Ruskin, Edgar Allen Poe en dus ook Sense and Sensibility, dat Jane Austen in 1811 had gepubliceerd.

Meer dan een eeuw later, in 1922 verscheen Gevoel en Verstand. Zoals gezegd was dit de eerste Nederlandse vertaling van Jane Austen. Voorheen waren haar boeken alleen in het Engels of in een Franse vertaling verkrijgbaar.[2] Van Uildriks was erop uit om Austens subtiliteit en ironie zo goed mogelijk naar het Nederlands te vertalen. Dat zij hier meer woorden voor nodig had, bleek wel uit het verschil in aantal pagina’s tussen het origineel en de vertaling.[3]

In Sense and Sensibility staan Gevoel en Verstand lijnrecht tegenover elkaar. Dit wordt verbeeld door de twee hoofdpersonen Elinor (het boegbeeld van verstand) en Marianne (zij representeert gevoel). Dat deze twee toch moeilijk te scheiden zijn, blijkt uit de beroemde zin van Elinor: He comes from Mr. Pratt’s purposely to see us. I will be calm; I will be mistress of myself.’’[4] Van Uildriks vertaalde deze zin als: ‘Hij komt van den Heer Pratt hierheen, om ons te bezoeken. Ik wil kalm zijn; ik wil mij beheerschen.’[5] Van Uildriks wilde kennelijk proberen om zo dicht mogelijk bij de originele tekst te blijven, maar ook haar eigen interpretatie te laten doorschemeren. 

Naast vertalingen schreef Van Uildriks ook zelf. Als moeder schreef zij twee kinderboeken, getiteld Zondagmorgen en Wat onze kleinen gaarne zien en hooren. Van Uildriks publiceerde onder haar officiële naam Hillegonde en gebruikte na haar scheiding alleen haar meisjesnaam. 

Hier zien wij weer een voorbeeld van een moeder, vrouw die ook schrijfster was.

---

[1] Marcellus Emants, ‘Het is me niet mogelik een mening juist te vinden, omdat ze aangenaam is’. Brieven van Marcellus Emants aan Gonne Loman-van Uildriks, 1904-1909 (ed. Nop Maas). Letterkundig Museum, Den Haag 2000.

[2] Suzan van Dijk, ‘Jane Austen en haar eerste vertaalster Gonne van Uildriks’, Filter. Tijdschrift over vertalen 24 4 (december 2017) 51-61.

[3] Sense and Sensibility van Jane Austen heeft 362 pagina’s. De vertaling van Van Uildriks Gevoel en Verstand telt 442 pagina’s.

[4] Jane Austen, Sense and sensibility (1811) 361.

[5] Vertaling van Gonne van Uildriks, Gevoel en verstand (1922) 404.